Κατά το πρώτο μισό του 20^ου αιώνα συνέβησαν στον ευρωπαϊκό χώρο σημαντικά γεγονότα. Από τη μια μεριά είχαμε το ξέσπασμα των δύο Παγκόσμιων Πολέμων που είχαν ως αποτέλεσμα την αποδιάρθρωση της ευρωπαϊκής κοινωνίας και την πρωτοκαθεδρία της Αμερικής σε παγκόσμιο επίπεδο και από την άλλη τη ραγδαία ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας και την έμφαση στη ψυχολογία. Στο πλαίσιο αυτό οι καλλιτέχνες υιοθέτησαν μία ριζοσπαστική στάση η οποία αφενός μεν τους απομάκρυνε από τις παραδόσεις του παρελθόντος αφετέρου δε τους ώθησε σε καλλιτεχνικούς πειραματισμούς καθώς και στη δημιουργία πρωτοποριακών κινημάτων που σόκαραν. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίστηκε ως μοντερνισμός και διήρκησε σχεδόν μέχρι το τελευταίο τέταρτο του 20^ου αιώνα.

Την εποχή του μοντερνισμού στην αρχή του 20^ου αιώνα εμφανίστηκε στις τέχνες μία σειρά από κινήματα τα οποία συναγωνίζονταν μεταξύ τους για την κορυφή της πρωτοπορίας (Avant-garde) δημοσιεύοντας μαχητικά μανιφέστα. Πολλά από αυτά τα κινήματα υιοθετήθηκαν από καλλιτέχνες οι οποίοι μεταπηδούσαν από το ένα στο άλλο ενώ διήρκησαν λίγα χρόνια και μερικά από αυτά περιορίζονταν σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες. Η κοινή συνισταμένη τους ήταν η άρνηση των παραδοσιακών αρχών και γενικότερα των αξίων της αστικής τάξης και της κοινωνίας της μαζικής κατανάλωσης. Προς αυτή την κατεύθυνση συνέτεινε η επαφή των καλλιτεχνών με την «πρωτόγονη» τέχνη και τον πολιτισμό άλλων λαών όπως ήταν της Αφρικής, της Άπω Ανατολής και της Πολυνησίας, η ανάπτυξη της τεχνολογίας που ώθησε μεγαλύτερη μερίδα της κοινωνίας να ενδιαφερθεί για τις τέχνες αλλά ταυτόχρονα διέδωσε και τη μαζική κουλτούρα, οι εξελίξεις στις επιστήμες που αποδέχονταν τον πειραματισμό και τη διερεύνηση της ψυχικής υπόστασης του ανθρώπου.

Προς αυτή την κατεύθυνση τέθηκαν νέα κριτήρια που είχαν να κάνουν με την απόλυτη ελευθερία του καλλιτέχνη να εκφραστεί με τον δικό του τρόπο και  με την αναζήτηση της αυθεντικότητας και της απλότητας. Η τέχνη άρχισε να συνδέεται με την καθημερινότητα και την πραγματικότητα της ζωής και απουσίαζε η λογική η οποία παραχώρησε τη θέση της σε φανταστικές και ονειρικές δημιουργίες. Ειδικότερα στη ζωγραφική δόθηκε έμφαση στο χρώμα, στην αποφυγή της προοπτικής, στο φανταστικό και γενικότερα στη μετατροπή ως ένας είδος κατασκευής. Στην αρχιτεκτονική κυριάρχησε η καθαρότητα των μορφών, τα γεωμετρικά σχέδια και η έμφαση περισσότερο στη λειτουργικότητα του κτιρίου και λιγότερο στην διακόσμηση, ενώ στη μουσική δημιουργία εντάθηκε ο πειραματισμός.

Συμπερασματικά ο μοντερνισμός έκανε την είσοδό του στις ευρωπαϊκές χώρες με τις καλύτερες προϋποθέσεις. Η ευημερία και η οικονομική ευμάρεια μεγάλης μερίδας του πληθυσμού καθώς και η πρόοδος των επιστημών και των τεχνολογικών επιτευγμάτων ήταν ιδιαίτερα αισθητή. Αυτές οι κοινωνικό – οικονομικές συνθήκες ώθησαν περισσότερους καλλιτέχνες να ενασχοληθούν με τη λεγόμενη καθαρή τέχνη έναντι της εμπορικής και να πειραματιστούν με διαφόρους εκκεντρικούς τρόπους. Ως αποτέλεσμα ήταν η εμφάνιση μίας πλειάδας ριζοσπαστικών κινημάτων τα οποία ως πρώτιστο σκοπό είχαν να αμφισβητήσουν την επίπλαστη για αυτούς ευμάρεια καθώς και την επικρατούσα σοβαροφάνεια των καταστάσεων της εποχής. Το ξέσπασμα του Α’ Π.Π. τους επιβεβαίωσε και, μετά το τέλος του, κινήματα της πρωτοπορίας απέκτησαν μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα  και οπαδούς.

Η άνοδος του φασισμού και του ολοκληρωτισμού στην Ευρώπη καθώς και ο Β’ Π.Π. είχαν ως συνέπεια πολλοί καλλιτέχνες να μεταναστεύσουν στην Αμερικάνικη ήπειρο. Αυτό βοήθησε στον συγκερασμό της ευρωπαϊκής καλλιτεχνικής δημιουργίας με μία νέα κουλτούρα και παράδοση η οποία μεταπολεμικά οδήγησε στη δημιουργία νέων καλλιτεχνικών τάσεων. Οι νέες αυτές τάσεις απέκτησαν διεθνή χαρακτήρα και διαμορφώθηκαν εντός του κοινωνικό – οικονομικού πλαισίου της Αμερικάνικης φιλελεύθερης κοινωνίας. Η μορφή τους καθορίστηκε από μία πλειάδα παραγόντων, όπως η σύνδεση των τεχνών με την εκπαίδευση, που έφερε σε άμεση επαφή με αυτές μεγαλύτερη μερίδα πληθυσμού, οι επιρροές από τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, όπως το ραδιόφωνο και ο ομιλούν κινηματογράφος, οι επιστημονικές εξελίξεις σε θέματα που σχετίζονταν με την ψυχολογία και το φιλοσοφικό υπαρξισμό. Σε κάθε περίπτωση όμως οι μεταπολεμικές καλλιτεχνικές δημιουργίες, πέραν από τις τρέχουσες κοινωνικές συνθήκες, επηρεάστηκαν από την επανάσταση που προκάλεσε η πρωτοπορία των αρχών του αιώνα.

Ενδεικτική βιβιογραφία:

Πετρίδου B., Ζιρώ Ό., Τέχνες και αρχιτεκτονική από την αναγέννηση έως τον 21ο αιώνα, Ζωγράφου, Κάλλιπος, 2015.

Χαραλαμπίδης Α., Η Τέχνη του 20^ου αιώνα, Θεσσαλονίκη, Τόμος ΙΙΙ, USP, 1995.

Blanning T.C.W., Ιστορία της Σύγχρονης Ευρώπης, Αθήνα, Τουρίκη, 2009.

Gombrich E.H., Το Χρονικό της Τέχνης, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1998.

Machlis J., Forney Kr., Η απόλαυση της Μουσικής, Αθήνα, Fagotto, 1996.