Η αποστασιοποίηση από τους κανόνες των ακαδημιών, η ελευθερία έκφρασης του καλλιτέχνη καθώς και η αληθινή αναπαράσταση της πραγματικότητας, ήταν οι γενικές κατευθύνσεις του κινήματος του ρεαλισμού το οποίο αποτέλεσε με τη σειρά του μια επανάσταση στη ζωγραφική. Ο ρεαλισμός στη ζωγραφική εμφανίστηκε στη Γαλλία στα μέσα του 19^ου αιώνα και με αφορμή την ανακάλυψη της φωτογραφίας, την επαφή με τα γιαπωνέζικα χαρακτικά καθώς και μια σειρά άλλων επιστημονικών και τεχνικών καινοτομιών, όπως ήταν τα χρώματα σε σωληνάρια και η ανάλυση του φάσματος των χρωμάτων, ώθησαν τους καλλιτέχνες να αλλάξουν στάση και να πειραματιστούν.

Κυρίαρχος εκπρόσωπος του ρεαλισμού θεωρείται ο Édouard Manet (1832 – 1883) ο οποίος προκάλεσε την εποχή εκείνη με τον τρόπο που απέδιδε τα χρώματα στους πίνακες του. Αυτά αποτυπώνονταν μέσω έντονων αντιθέσεων και η επεξεργασία τους γινόταν έτσι ώστε να αποδίδουν την κίνηση και τις εναλλαγές του φωτός. Τα χνάρια του Manet  ακολούθησε μια νεότερη γενιά ζωγράφων, μεταξύ των οποίων ο  Claude Monet (1840 – 1926), οι οποίοι έλαβαν το προσωνύμιο «Ιμπρεσιονιστές». Τα έργα τους χαρακτηρίζονται από την εντύπωση που προσδίδει το γενικό σύνολο, από την πραγματική απόδοση, του φωτός, της ατμόσφαιρας και της κίνησης του θέματος που διαπραγματεύονταν, ενώ επίσης πρέσβευαν ότι τα έργα έπρεπε να ολοκληρώνονται στο χώρο και όχι στο εργαστήριο. Τα έργα του ιμπρεσιονισμού χαρακτηρίζονταν από βιαστικές πινελιές δεδομένου ότι έπρεπε να απεικονίσουν την στιγμή,  εξέφραζαν απόλυτα τον ψυχισμό του καλλιτέχνη απέδιδαν σημασία στις χρωματικές αποχρώσεις και όχι στη λεπτομέρεια ενώ στη θεματολογία τους κυριάρχησαν αστικά τοπία.

Ο Claud Monet γεννήθηκε στο Παρίσι, όμως τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα πέρασε στην πόλη Le Havre η οποία είναι λιμάνι. Για το λόγο αυτό η αγάπη του Monet για το νερό και γενικότερα για στοιχεία που εμπεριέχουν δυναμισμό ήταν τα αγαπημένα του. Το 1877  φιλοτέχνησε μια σειρά από 11 πίνακες, με θέμα το σιδηροδρομικό σταθμό που βρίσκεται στο Παρίσι «Gare Saint Lazare», μια περίοδο κατά την οποία η πόλη του Παρισιού μεταμορφωνόταν ριζικά υπό τις οδηγίες του βαρόνου Georges Eugène Haussmann (1809 – 1891)  και έγινε περισσότερο φωτεινή και απέκτησε άλλο αέρα, με μεγάλες λεωφόρους, πλατείες και πάρκα.

Το θέμα ζωγραφικής απεικόνισης του σιδηροδρόμου δεν ήταν νέο την εποχή του Monet, δεδομένου ότι το διαπραγματεύονταν πολλοί ζωγράφοι αλλά και λογοτέχνες στα κείμενα τους ήδη από τις απαρχές του το 1830. Ο σιδηρόδρομος ως ένα σύμβολο του μοντερνισμού, της προόδου και της γοργής εκβιομηχάνισης απετέλεσε προσφιλές θέμα αρχικά με την απεικόνιση  συρμών στην επαρχία και έπειτα με την απόδοση καθημερινών σκηνών της ζωής στις μεγαλουπόλεις με αναπαραστάσεις από το εσωτερικό ή και την γύρω περιοχή των σταθμών.

Ο σιδηροδρομικός αυτός σταθμός εγκαινιάστηκε περίπου το 1835 και τις δεκαετίες του 1860 και ’70 ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε. Στη γύρω περιοχή, η οποία ονομάστηκε «Quartier de l’Europe», κατασκευάστηκε μια μεγάλη σιδερένια γέφυρα, η «Pont de l’ Europe», που συνέδεε 6 δρόμους, διαπερνώντας από πάνω τις γραμμές του σταθμού. Ομοίως ο σταθμός αποτελούσε ένα σύγχρονο μνημείο μιας μεγαλούπολης στο οποίο είχαν ενσωματωθεί όλα τα νεωτερικά στοιχεία της βιομηχανικής επανάστασης όπως ήταν ο σιδερένιος σκελετός με τα μεγάλα πλευρικά υποστυλώματα και η γυάλινη οροφή.

Ο Monet με τα συγκεκριμένα έργα του κατάφερε να αποδώσει το αστικό τοπίο μιας σύγχρονης πόλης με όλα τα χαρακτηριστικά της. Είχε λάβει ειδική άδεια ώστε να ζωγραφίσει το σταθμό εσωτερικά και από διαφορετικές οπτικές γωνίες, ενώ τον επισκεπτόταν διάφορες στιγμές της ημέρας, ώστε να μπορέσει να αποδώσει τις διαφορετικές διαβαθμίσεις του φωτός και του χρώματος. Ο Monet δεν επικεντρώθηκε στην αποτύπωση μόνο του μεταλλικού σκελετού και της γυάλινης οροφής, αλλά προσπάθησε να αποδώσει και την ατμόσφαιρα εντός του σταθμού. Ο πίνακας χαρακτηρίζεται από συμμετρία. Στα αριστερά του υπάρχουν οι δυο συρμοί εκ των οποίων ο ένας είναι σταθμευμένος και ο άλλος εισέρχεται στο σταθμό, ενώ στα δεξιά απεικονίζονται μπροστά ο σταθμάρχης και στο βάθος το πλήθος που περιμένει στην αποβάθρα. Η ατμόσφαιρα εμπλουτίζεται από το φως του ήλιου που εισέρχεται μέσα στο σταθμό μέσω της γυάλινης οροφής, το οποίο αναμιγνύεται με τον ατμό και τον καπνό που δημιουργούν οι μηχανές.

Ενδεικτική βιβιογραφία:

T.C.W. Blanning, Ιστορία της Σύγχρονης Ευρώπης, Αθήνα, Τουρίκη, 2009.

E.H. Gombrich, Το Χρονικό της Τέχνης, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1998.

Vanessa Gavioli, Μονέ: Μεγάλοι Ζωγράφοι, μτφρ. Δ. Παπαβασιλείου, Αθήνα, Καθημερινή, 2006.

Meyer Schapiro, Impressionism: Reflections and Perceptions, Univeristy of Michigan, George Braziller, 1997.

Robert Herbert, Industry and the Changing Landscape from Daubigny to Monet, in French Cities in the Nineteenth Century, London, John Merriman, 1982.

Α. Hauser, Κοινωνική ιστορία της Τέχνης, τόμ. 4., μτφρ. Τ. Κονδύλης, Αθήνα, Κάλβος, 1976.

Susie Hodge, Claude Monet, Artists in Their Time, London, Franklin Watts, 2002.