Το εντυπωσιακό ξεκίνημα στην τέχνη της ζωγραφικής πραγματοποιήθηκε με τα έργα του Giotto. Οι διάδοχοί του κατάφεραν μία επανάσταση στη ζωγραφική με τη βοήθεια των επιστημών όπως τα μαθηματικά, η γεωμετρία, η ανατομία και η σπουδή των κλασσικών κειμένων. Η Αναγεννησιακή ζωγραφική χαρακτηριζόταν κυρίως από τη μίμηση της φύσης, δηλαδή την κατά το δυνατόν πιστότερη αναπαράσταση της πραγματικότητας, τόσο στο σχέδιο όσο και στις μορφές, και από την απελευθέρωση της θεματολογίας από τη θρησκεία με την εμφάνιση κοσμικών, μυθολογικών, κλασσικών θεμάτων, αλλά και προσωπογραφιών. Η τρισδιάστατη απεικόνιση με την μέθοδο της προοπτικής αποτέλεσε μία εντυπωσιακή κατάκτηση, ενώ δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη χρήση του φωτός με τη χρησιμοποίηση φωτοσκιάσεων. Επιπρόσθετα έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή στη λεπτομερέστατη απόδοση των ανθρωπίνων αναλογίων και χαρακτηριστικών, στην εξατομίκευση κάθε μορφής και στην αναπαράσταση της ψευδαίσθησης της κίνησής της.

Η περίοδος που εξετάζεται βρίθει ζωγράφων που μεγαλούργησαν και ο καθένας τους είχε ένα ιδιαίτερο τρόπο ζωγραφικής. Χαρακτηριστικότερες προσωπικότητες αποτελούν ο Masaccio (1401 – 1428), ο Andrea Mantegna (1431 – 1506), ο Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi γνωστός ως Sandro Botticelli (1445 – 1510) και οι μεγαλοφυΐες Leonardo da Vinci ΓΚ294, και  Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni (1475 – 1564) και ο  Raffaello Sanzio da Urbino (1483 – 1520).  Οι περισσότεροι από τους Αναγεννησιακούς ζωγράφους έδρασαν στη Φλωρεντία και τη Ρώμη ενώ την ίδια περίοδο αναπτύχθηκε η σχολή της Βενετίας που έδινε ιδιαίτερη έμφαση στο χρωματισμό με εξέχοντα εκπρόσωπο τον  Tiziano Vecellio (1485 – 1576).

Στις νεωτερικές τεχνικές της εποχής συγκαταλέγονται η ελαιογραφία που αποδίδεται στο Φλαμανδό ζωγράφο Jan van Eyck (1390 – 1441), η οποία έδινε μεγαλύτερη άνεση στο δημιουργό δεδομένου ότι, σε αντίθεση με την τέμπερα, το χρώμα αργούσε να στεγνώσει, καθώς επίσης και η μέθοδος «Sfumato» στην οποία ο χρωματισμός έσβηνε σταδιακά και πιο απαλά. Διαδεδομένη τεχνική ζωγραφικής της εποχής ήταν η ζωγραφική σε τοιχοποιία (fresco) με νωπό σοβά.

Αντίστοιχα ήταν τα χαρακτηριστικά της γλυπτικής. Τα έργα της, που και στον τομέα αυτό τα τεχνουργήματα αναπαριστούσαν την πραγματικότητα, ήταν πιο λεπτομερή και προέκυψαν από τη μελέτη τόσο των αρχαίων γλυπτών όσο και από ανατομικές μελέτες. Επιφανής γλύπτης της εποχής ήταν ο Φλωρεντίνος Donato di Niccolò di Betto Bardi (1386 – 1466), γνωστός ως Donatello.

Η σχολή των Αθηνών – (Scuola di Αtene)

Ο Raffaello, καταγόμενος από την πόλη Ουρμπίνο, ασχολήθηκε με τη διακόσμηση διαφόρων αιθουσών στο Βατικανό, έργο που του ανατέθηκε από τον Πάπα Ιούλιο Β’. Είχε επιδείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική αλλά και τις νεοπλατωνικές ιδέες της εποχής και ήταν γνώστης στοιχειωδών μαθηματικών αρχών και της αρχαίας γραμματείας. Η τοιχογραφία του «Η Σχολή των Αθηνών» θεωρείται ότι πραγματοποιήθηκε μεταξύ των ετών 1509 – 1511 και βρίσκεται μαζί με άλλες τρεις σε ένα δωμάτιο «Stanza» του Βατικανού, το οποίο θεωρείται ότι ήταν βιβλιοθήκη.

Σε αυτή αναπαρίστανται περίπου 60 φιγούρες, σχεδόν το σύνολο των αρχαίων φιλοσόφων, οι οποίοι έζησαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους, ενώ το κτίριο μέσα στο οποίο βρίσκονται οι φιλόσοφοι θεωρείται ότι αναπαριστά το σχέδιο του Bramante για τον Άγιο Πέτρο. Στα αριστερά και δεξιά της τοιχογραφίας τα αγάλματα αναπαριστούν τον θεό Απόλλωνα και την θεά Αθηνά, ενώ οι δύο κεντρικές φιγούρες, οι οποίες είναι οι μόνες αναγνωρίσιμες λόγω των βιβλίων που κρατούν, είναι ο Πλάτωνας που δείχνει ψηλά και ο Αριστοτέλης που δείχνει προς τα κάτω.  Την εποχή που δημιουργήθηκε η τοιχογραφία θεωρείται ότι δεν ήταν ευρύτατα γνωστές οι προτομές των αρχαίων και δεδομένου ότι ο Raffaello δεν άφησε προσωπικές σημειώσεις, υπάρχουν πολλές εκδοχές για την ταυτοποίηση της κάθε φιγούρας. Μεταξύ των φιλοσόφων που θεωρείται ότι αναπαρίστανται είναι ο Ευκλείδης στα δεξιά, ο Πυθαγόρας στα αριστερά, ο Ηράκλειτος στο κέντρο και μπροστά που προστέθηκε μετά, ενώ αξιοσημείωτη είναι η απουσία γυναικών. Η τοιχογραφία αυτή αποτέλεσε χαρακτηριστικό παράδειγμα της επικρατούσας ουμανιστικής και νεοπλατωνικής σκέψης δεδομένου ότι το μήνυμα που ήθελε να μεταφέρει ο Raffaello ήταν αφενός μεν ότι η γνώση των αρχαίων βρίσκεται στα βιβλία της που διατίθενται στο δωμάτιο της βιβλιοθήκης, αφετέρου δε ότι ο Χριστιανικός Θεός μπορεί να συμφιλιωθεί με την αρχαία γραμματεία και όλη η γνώση βρίσκεται στο πνεύμα του Θεού.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

Gombrich E.H., Το Χρονικό της Τέχνης, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1998.

Robert Haas, “Raphael’s School of Athens: A Theorem in a Painting?”, Journal Of Humanistic Mathematics , Vol 2, No2, July 2012.

Daniel Orth Bell, ‘New Identifications in Raphael’s School of Athens’, Art Bulletin, Volume LXXVII, Number 4, December 1995.