Το ρητό φαίνεται να ειπώθηκε από τον Κλεόβουλο τον Λίνδιο (6ος αι. π. Χ.) και η πρώτη του διατύπωση ήταν «Μέτρον ἄριστον» όπου σήμαινε να αποφεύγουμε τις ακρότητες και να τηρούμε μέτρο στον βίο μας. Το επίθετο άριστος, -η, -ον, είναι ο υπερθετικός βαθμός του επιθέτου «αγαθός» και το συναντούμε πολλάκις στα Ομηρικά Έπη. Ειδικότερα εάν θεωρήσουμε ότι «το αγαθόν» είχε να κάνει με την έννοια της τροφής πιθανότατα ο δημιουργός της έκφρασης να αναφερόταν ότι η έλλειψη ή η υπερβολή τροφής οδηγεί σε δεινά.

Με το πέρασμα των αιώνων προστέθηκε και η λέξη «παν» όπου μάλιστα η έκφραση «Πᾶν μέτρον ἄριστον» χρησιμοποιήθηκε σε κείμενα από λόγιους όπως ο Μέγα Βασίλειος (330 – 379) και ο Μιχαήλ Ψελλός (1018 – 1078). Η έκφραση «Πᾶν μέτρον ἄριστον» ερμηνεύεται ως: με ό,τι μέτρο και να υπολογίσεις τα πράγματα, είναι το ίδιο καλό, δηλαδή κάθε μέτρο είναι άριστο.

Όμως υπάρχει και η ερμηνεία που υποστηρίζει ότι η λέξη «μέτρο» δηλώνει το «αρμόζον μέτρο» δηλαδή κάποιο συγκεκριμένο μέτρο και όχι οποιοδήποτε μέτρο. Ως εκ τούτου και σύμφωνα με την οπτική αυτή, η έκφραση «Πᾶν μέτρον ἄριστον» πέραν της ρυθμικότητας που προσδίδει στο γνωμικό, ομοίως δηλώνει, όπως η έκφραση «Μέτρον ἄριστον», τη βέλτιστη πρακτική και την αποφυγή των ακροτήτων.

Το Λεξικό Μπαμπινιώτη προκρίνει ως σωστό το «Μέτρον ἄριστον», αλλά δεν απορρίπτει ως λάθος το «Πᾶν μέτρον ἄριστον».

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

1.http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CF%8C%CE%B2%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82

2.http://users.ntua.gr/dimour/agxivasihn/pan_metron_ariston.html

3.http://www.insomnia.gr/topic/213623-%CE%BF%CF%81%CE%B8%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%B1-%CE%BB%CE%B5%CE%BE%CE%B5%CF%89%CE%BD/page-13