Το πρώτο μισό του 19ου αιώνα συντελέστηκαν επαναστάσεις και εμφανίστηκαν ιδεολογίες στον ευρωπαϊκό χώρο που ανέτρεψαν τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές δομές. Η διάδοση των ιδεωδών της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 και η εκβιομηχάνιση των Ευρωπαϊκών χωρών ήταν οι κυρίαρχοι παράγοντες που έδωσαν την ώθηση για τις αλλαγές αυτές. Οι κατακτήσεις του Ναπολέοντα (1769-1821) συνέβαλαν στη διάδοση των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης στις περιοχές που προσαρτήθηκαν και κυρίως στην κεντρική Ευρώπη και την Ιταλία, αφού εφαρμόστηκαν ενιαία κοινωνικά και διοικητικά πρότυπα βασισμένα στις έννοιες της ελευθερίας και της ισότητας. Επιπρόσθετα η Βιομηχανική Επανάσταση, που ξεκίνησε το 1780 στην Αγγλία και εξαπλώθηκε σε διαφορετικές φάσεις στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες, διαμόρφωσε νέα πρότυπα ζωής, αφενός με την εγκατάσταση εργοστασίων στις πόλεις και αφετέρου με τη βελτίωση των μεταφορών και την ανάπτυξη των σιδηροδρόμων. Άμεση συνέπεια αυτών ήταν η αστικοποίηση του πληθυσμού, η διόγκωση της αστικής τάξης και η εμφάνιση μιας νέας κοινωνικής τάξης, της εργατικής.

Με το συνέδριο της Βιέννης το 1815 επικράτησαν συντηρητικά καθεστώτα στα Ευρωπαϊκά κράτη. Αυτό όμως δεν απέτρεψε να ξεσπάσουν επαναστάσεις σε διάφορες περιοχές κατά τη δεκαετία του 1820 και του 1830 ορμώμενες από φιλελεύθερες και εθνικιστικές διεκδικήσεις. Τα επαναστατικά κινήματα του 1848 απετέλεσαν  συνέχεια των κινημάτων των προηγουμένων δεκαετιών, εμφανίστηκαν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες δυτικά της Ρωσίας και η έκταση που έλαβαν ενισχύθηκε από την οικονομική κρίση των προηγουμένων ετών (1846-1848).

Οι κακές συγκομιδές τη διετία 1845-1846 αύξησαν το κόστος ζωής και επέφεραν την κρίση σε πολλούς τομείς της βιομηχανίας, αρχικά στην υφαντουργία και κατ’ επέκταση στη μεταλλουργία και στα ορυχεία. Η οικονομική κρίση είχε ως συνέπεια να κλείσουν βιομηχανίες, πολλοί εργαζόμενοι να μείνουν άνεργοι, οι τιμές των αγαθών να αυξηθούν και τα ημερομίσθια να μειωθούν. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αστυφιλία που εμφανίστηκε σε κάθε εκβιομηχανισμένο κράτος είχε ως αποτέλεσμα να ξεσπάσουν αναταραχές και διαδηλώσεις σε πολλές βιομηχανικές πόλεις της Ευρώπης, όπως στην πόλη του Μάντσεστερ και σε περιοχές του Βελγίου και της Γερμανίας.

Η αστική τάξη στον Ευρωπαϊκό χώρο είχε αρχίσει να κάνει την εμφάνιση της αιώνες πριν τη Γαλλική Επανάσταση του 1789. Η ραγδαία εκβιομηχάνιση των χωρών και η ανάπτυξη του εμπορίου και των μεταφορών οδήγησε σε μετακινήσεις πληθυσμού στις πόλεις με αποτέλεσμα σημαντικό πλέον τμήμα των κοινωνιών του 19ου αιώνα να ανήκει στην τάξη αυτή. Η αστική τάξη ενστερνίστηκε πολλές ιδέες του φιλελευθερισμού διότι ικανοποιούσε τα επιχειρηματικά της συμφέροντα, που όμως έρχονταν σε πλήρη αντίθεση με το συντηρητικό πολιτικό και οικονομικό καθεστώς της εποχής.
Τα καθεστώτα της εποχής μετά και την νίκη του συντηρητισμού ήταν καταπιεστικά και απολυταρχικά. Οι εξοντωτικές απαιτήσεις προς τους υπηκόους τους, όπως η επιπρόσθετη φορολογία και η υποχρεωτική στράτευση, δημιουργούσαν έντονη δυσαρέσκεια στην κοινωνία, ενώ η αριστοκρατία της γης απολάμβανε προνόμια και κατείχε την πολιτική εξουσία. Αντίθετα η φιλελεύθερη αντιπολίτευση η οποία σταδιακά αύξανε την ισχύ της, απαιτούσε μεταρρυθμίσεις, αναδιοργάνωση της οικονομίας και ευρύτερη πολιτική αντιπροσώπευση.
Το φαινόμενο του φιλελευθερισμού και η σύγκρουση των αστών με το καθεστώς εμφανίστηκε αρχικά στην Αγγλία και τη Γαλλία. Στην Αγγλία όμως, σε αντίθεση με την Γαλλία, πραγματοποιήθηκαν σημαντικές μεταρρυθμίσεις πριν το 1848. Τα επαναστατικά κινήματα του 1848 βασίστηκαν αρχικά σε φιλελεύθερα αιτήματα όπως της Γαλλίας τον Φεβρουάριο του έτους αυτού.

Μια άλλη ιδεολογία που συμβάδισε με τον φιλελευθερισμό την εποχή αυτή και προήλθε αρχικά από τα ιδεώδη της Γαλλικής Επανάστασης του 1789, και κατόπιν από το πνευματικό κίνημα του ρομαντισμού Γερμανών διανοουμένων, ήταν ο εθνικισμός. Ο εθνικισμός ως ιδεολογία διαδόθηκε στην Ευρωπαϊκή ήπειρο και εκδηλώθηκε είτε με την ιδέα της αυτοδιάθεσης των λαών είτε με την ιδέα της δημιουργίας ενός εθνικού κράτους με κοινό παρελθόν, γλώσσα και θρησκεία.
Το πρώτο μισό του 19ου αιώνα στον ευρωπαϊκό χώρο υπήρχαν αφενός οι δυο μεγάλες αυτοκρατορίες, η Αυστριακή και η Οθωμανική που απαρτίζονταν από πολλές διαφορετικές εθνότητες, και αφετέρου, διεσπαρμένα κρατίδια με διαφορετικούς ηγεμόνες τα οποία όμως είχαν ίδια γλώσσα και ιστορία όπως οι περιπτώσεις της Ιταλίας και της Γερμανίας.
Εθνικιστικά κινήματα εμφανίσθηκαν στον Ευρωπαϊκό χώρο από τις αρχές του 19ου αιώνα και κυρίως στην Βαλκανική χερσόνησο. Τα χαρακτηριστικότερα κινήματα της περιόδου του 1848 ήταν της Ουγγαρίας, η οποία αποτελούσε τμήμα της Αυστριακής Αυτοκρατορίας, της Ιρλανδίας και του Παλέρμο.

Η Βιομηχανική Επανάσταση επέφερε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο εργασίας καθώς τα οικοτεχνικά εργαστήρια αντικαταστάθηκαν από τα εγκατεστημένα σε πόλεις εργοστάσια. Το εργατικό δυναμικό απέκτησε ταξική συνείδηση και για πρώτη φορά εμφανίστηκε ως κοινωνική τάξη. Η τάξη αυτή άρχισε να οργανώνεται δημιουργώντας συνδικάτα και μυστικές οργανώσεις και σε πολλές περιπτώσεις να ξεσηκώνεται δημιουργώντας κοινωνικές αναταραχές. Στα επαναστατικά κινήματα του 1848 η αστική τάξη συνεργάστηκε με την εργατική όπως έγινε στο Λονδίνο με το κίνημα των «Χαρτιστών» και στο Παρίσι.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

1. Serge Berstein, Pierre Milza, Ιστορία της Ευρώπης, Τόμος 2, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1997

2. E. Burns, Ευρωπαϊκή Ιστορία Εισαγωγή στην Ιστορία και τον Πολιτισμό της νεότερης Ευρώπης, Τόμος Β’, Εκδόσεις Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1988

3. T.C.W.Blanning, Ιστορία της Σύγχρονης Ευρώπης, Εκδόσεις Τουρίκη, Αθήνα 2009