Χαρακτηριστικό παράδειγμα στο οποίο η επιστήμη συμπλέκεται με την λογοτεχνική συγγραφή και γενικότερα με την τέχνη αποτελεί το μυθιστόρημα του Φλωμπέρ  «Μπουβάρ και Πεκυσέ» (Bouvard et Pécuchet 1881). Το λογοτέχνημα αυτό, έργο του δεύτερου μισού του 19^ου αιώνα, ο συγγραφέας το επεξεργαζόταν από το 1872 έως το θάνατό του το 1880 και παρέμεινε ανολοκλήρωτο στο δέκατο κεφάλαιο.

Η δράση του μυθιστορήματος εξελίσσεται περίπου το 1840 σε μια επαρχιακή πόλη της Γαλλίας όπου ο ίδιος ο Φλωμπέρ είχε πραγματοποιήσει πολλά ταξίδια για να την ανακαλύψει και διαπραγματεύεται το πάθος για μάθηση των δυο ηρώων του Μπουβάρ και Πεκυσέ, αντιγραφέων στο επάγγελμα, οι οποίοι συναντιούνται τυχαία κατά τη διάρκεια ενός περίπατου στο Παρίσι. Ο Φλωμπέρ, δανειζόμενος βιβλία, πραγματείες και συγγράμματα διαφόρων κλάδων των επιστήμων και λαμβάνοντας πληροφορίες από ειδικούς, μελέτησε ο ίδιος τα θέματα που αναπτύσσονται στο μυθιστόρημα παρουσιάζοντας τους ήρωες του να κυριεύονται από το πάθος της γνώσης.

Το μυθιστόρημα αποτελείται από δέκα κεφάλαια στα οποία διαδοχικά οι δυο ήρωες μελετούν διαφόρους επιστημονικούς κλάδους. Οι συζητήσεις  τους ξεκινούν αρχικά με πρακτικά θέματα όπως ήταν η κηπουρική και η καλλιέργεια δέντρων και αγρών. Έπειτα διεισδύουν σε διαφόρους κλάδους όπως είναι η χημεία, η ανατομία, η ιατρική, η αστρονομία, η ιστορία, η γεωλογία, η αρχαιολογία και τέλος η φιλοσοφία, η ηθική η παιδαγωγική και η θεολογία.

Στις υποσημειώσεις που παρατίθενται στο βιβλίο από τον E. Maynial αλλά και στις σημειώσεις του Φλωμπέρ που βρέθηκαν από το βιογράφο του γίνονται αναφορές στα εγχειρίδια που συμβουλεύονταν κάθε φορά οι ήρωες του. Τα επιστημονικά εγχειρίδια αυτά οι Μπουβάρ και Πεκυσέ τα αναζητούσαν από φίλους τους στο Παρίσι ή τα αγόραζαν καθώς  παθιάζονταν για την γνώση και διείσδυαν στα απόκρυφα του κάθε επιστημονικού κλάδου  προσπαθώντας κατόπιν να εφαρμόσουν αυτά που μάθαιναν ή να επικυρώσουν την ορθότητα τους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα όπου στο κείμενο του βιβλίου γίνονται αναφορές σε επιστημονικά κείμενα είναι:

όταν ασχολούνται με την χημεία, «Για να μάθουν τη χημεία, προμηθεύτηκαν τα μαθήματα του Ρενιώ…»,

με την αλχημεία, «Φαντασιοκοπούσαν πάνω στην αρχή του Βαν Χέλμοντ,…»,

με τη γεωλογία, «Ο Μπουβάρ γύρεψε ν’ απαντήσει με την ανύψωση των βουνών, τη θεωρία του Ελί ντε Μπωμόν….»,

και με την ιστορία «Ο Πεκυσέ προσπάθησε να εξηγήσει τους μύθους και πελάγωσε μες στη Scienza Nuova….».

Οι επιστημονικοί κλάδοι με τους οποίους καταπιάνονται οι Μπουβάρ και Πεκυσέ, είχαν να παρουσιάσουν πρόσφατες επιμέρους εξελίξεις. Για παράδειγμα στο τέλος του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου υφίστανται σημαντικές εξελίξεις στη χημεία με τον Antoine Lavoisier(1743 – 1794), στη γεωλογία με τον James Hutton (1726 – 1797), στη βιολογία με τον Lamarck (1744 – 1829) και κατ’ επέκταση με το Charles Darwin (1809- 1882). Χαρακτηριστικό αυτής της εξέλιξης την οποία παραθέτει ο Φλωμπέρ  μυθιστόρημα του είναι η ρήση του Μπουβάρ:

«…έφτασε ως το σημείο να πει πως ο άνθρωπος κατάγεται από τον πίθηκο.Όλοι οι επίτροποι αλληλοκοιτάχθηκαν, φοβερά κατάπληκτοι, λες και γύρευαν να βεβαιωθούν πως δεν ήταν πίθηκοι….».

Σε διαφορές χρονικές περιόδους της ευρωπαϊκής ιστορίας η λογοτεχνική συγγραφή επηρεάζεται από τις επιστημονικές και φιλοσοφικές εξελίξεις. Όμως το ρεύμα του ρεαλισμού αφενός μεν ως αντίδραση στην αισθαντικότητα του ρομαντισμού δηλαδή στην υποβάθμιση της ανθρώπινης λογικής έναντι της φαντασίας και αφετέρου οι πρόσφατες επιστημονικές εξελίξεις και η πίστη στην πρόοδο που επέρχεται μέσω αυτών επιτείνουν και κάνουν εμφανή την συμπλοκή τους αυτή.

Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και ως επιστημονικό εγχειρίδιο ή ως εγκυκλοπαίδεια, η κατάληξη της περιπέτειας των δυο ηρώων στα κανάλια των επιστημών δεν ήταν ευτυχής. Οι απογοητεύσεις τους θα τους οδηγήσουν και πάλι στην αρχική τους επαγγελματική ενασχόληση. Όμως η σκέψη του Φλωμπέρ δεν έχει να κάνει με τη χρεοκοπία της επιστήμης, αλλά με την επίρρωση της άποψης ότι η επιστήμη πρέπει να ασκείται με μέθοδο, σεβασμό και ανιδιοτέλεια, όπως πρέπει να γίνεται και στις τέχνες.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

Φλωμπέρ Γκυστάβ, Μπουβάρ και Πεκυσέ, Ηριδανός, Αθήνα, 1982.