Τον ύστερο Μεσαίωνα επήλθαν στην Ευρωπαϊκή Δύση μετασχηματισμοί που επηρέασαν τη στάση των φυσικών φιλοσόφων απέναντι στην αυθεντία του Αριστοτέλη. Το κοινωνικό πλαίσιο διαφοροποιήθηκε με τη σταδιακή ανάπτυξη των πόλεων και τον εκχρηματισμό της οικονομίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να χαλαρώσουν οι φεουδαρχικοί δεσμοί, να προωθηθεί η ιδιωτικότητα των ανθρώπων και εν γένει η ατομικότητα τους, αλλά πάντα μέσα στα πλαίσια του χριστιανικού δόγματος.
Στις αρχές του 13ου αιώνα παρατηρήθηκε εκπαιδευτική επανάσταση στον Ευρωπαϊκό χώρο και αναδύθηκαν πανεπιστήμια σε πολλές μεγάλες πόλεις τα οποία ήταν υπό την προστασία της εκκλησίας. Μέσω των πανεπιστημίων οργανώθηκε η μελέτη της φυσικής φιλοσοφίας, αναπτύχθηκε για πρώτη φορά στον Δυτικό Ευρωπαϊκό χώρο ο φιλοσοφικός πολιτισμός και κατ’ επέκταση η δημιουργική σκέψη.

Η κλασική παράδοση και ιδιαίτερα η Αριστοτελική φιλοσοφία εντάχθηκε στα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων και ήταν προαπαιτούμενη για όσους ήθελαν να ξεκινήσουν ανώτερες σπουδές. Από τη στιγμή που έγινε η φιλοσοφία του κατανοητή στους διανοούμενους της εποχής, δημιουργήθηκε κριτικό πνεύμα απέναντί της, όπως για παράδειγμα από τον J. Buridan και τον N. Oresme, ενώ το 14ο αιώνα άρχισαν να διατυπώνονται αντί-αριστοτελικές απόψεις.

Η έκδοση του διατάγματος του 1277 από τον επίσκοπο των Παρισίων με την καταδίκη 219 προτάσεων αποτέλεσε ορόσημο για το αριστοτελικό φυσικό σύστημα και για την αυθεντία του, αλλά δεν απομακρύνεται από την κυρίαρχη θέση του. Το διάταγμα αυτό ήταν η κορύφωση των παρεμβάσεων της Εκκλησίας σχετικά με τη διδασκαλία στα μεσαιωνικά πανεπιστήμια. Αυτή είχε ευρύτερη απήχηση στη δυτική Ευρώπη  και κλόνισε την εμπιστοσύνη των διανοουμένων προς τους φιλοσόφους του 13ου αιώνα, για παράδειγμα προς τους Albertus Magnus (~1200-1280) και Thomas Aquinas (1225-1274), οι οποίοι προσπάθησαν να συγκεράσουν το λόγο (φιλοσοφία Αριστοτέλη) με την πίστη.

Η καταδίκη αποδυνάμωσε τη θέση της αριστοτελικής φιλοσοφίας επειδή διακήρυξε την παντοδυναμία του Θεού και συνέβαλε στο διαχωρισμό της πίστης από το λόγο. Οι λόγιοι της εποχής επιχειρηματολόγησαν ότι ο Θεός μπορούσε να κάνει τα πάντα ανεξάρτητα από το αν το περιέγραφε ο «Φιλόσοφος», ενώ άρχισαν να διατυπώνουν, με βάση την λογική τους, κριτική σε αριστοτελικές απόψεις και να καταλήγουν σε διαφορετικές αληθοφανείς εξηγήσεις ή υποθέσεις.

Ο William of Ockham (1288-1348) πίστευε στη λογική αυστηρότητα και ήταν αντίθετος με τις καθολικές έννοιες που υποστήριξε ο Αριστοτέλης και εδραιώθηκαν ως μέθοδος σκέψης το Μεσαίωνα. Η αλλαγή αυτή στον τρόπο μελέτης της φυσικής πραγματικότητας και η ισχυροποίηση της λογικής ήταν εμφανής στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων, όπου άρχισαν να δίνονται μη αριστοτελικές απαντήσεις, όπως για παράδειγμα στην κοσμολογία, αλλά και στο κολλέγιο Merton της Οξφόρδης, όπου με τη χρήση λογικών διαδικασιών μελετούσαν σχετικά επιστημονικά προβλήματα.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:

1. David C. Lindberg,Οι απαρχές της δυτικής επιστήμης, Παν. Εκδόσεις ΕΜΠ, Αθήνα, 1997.
2. Edward Grant,Οι φυσικές επιστήμες τον Μεσαίωνα, Παν. Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2008.